ادم ریوی بیماری ناشی از آب آوردن ریه است. در این بیماری آب درون کیسه‌های هوایی کوچک ریه جمع می‌شود و به این ترتیب نفس کشیدن را برای فرد مشکل می‌سازد. در بیشتر موارد، مشکلات قلبی باعث ادم ریوی می‌شود. اما مایع می‌تواند به دلایل دیگری هم درون ریه‌ها جمع شود.
عوامل به وجود آورنده ادم ریوی
- پنومونی
- قرار گرفتن در معرض سموم و داروهای خاص
- آسیب به دیواره قفسه سینه
- ورزش و تمرین در ارتفاعات بالا
ادم ریوی ناگهانی (ادم ریوی حاد) یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به مراقبت فوری دارد. ادم ریوی بعضی اوقات می‌تواند مرگبار باشد، اما اگر به سرعت درمان شود، وضعیت بیمار رو به بهبودی می‌رود. درمان ادم ریوی متفاوت است و بستگی به علت به وجود آورنده آن دارد. اما به طور کلی درمان معمولاً شامل مکمل اکسیژن و داروها است.
علائم ادم ریوی
با توجه به علت، نشانه‌ها و علائم ادم ریوی ممکن است به طور ناگهانی ظهور یا در طول زمان ایجاد شود.
علائم و نشانه‌های ناگهانی (حاد) ادم ریوی
- تنگی نفس و یا دشواری در تنفس که با فعالیت و دراز کشیدن بدتر می‌شود.
- احساس خفگی یا غرق شدن که هنگام دراز کشیدن بدتر می‌شود
- احساس خستگی و نفس نفس زدن به هنگام تنفس
- پوست سرد و مرطوب
- اضطراب، بی حوصلگی یا احساس بدبینی
- سرفه‌ای که خلط ایجاد می‌کند و ممکن است با خون همراه باشد
- لب‌های آبی رنگ
- ضربان قلب سریع و نامنظم (تپش قلب)
علائم و نشانه‌های بلند مدت ادم ریوی مزمن
- هنگامی که از لحاظ جسمی فعال هستید، تنگی نفس بیشتر از حد نرمال است
- تنفس دشوار به هنگام استرس
- نفس کشیدن به هنگام دراز کشیدن دشوار می‌شود
- خستگی
- شب بیداری با سرفه و احساس تنگی نفسی که با نشستن از بین می‌رود
- افزایش سریع وزن
- تورم در اندام‌های پایینی
- خستگی
علائم و نشانه‌های آب آوردن ریه در ارتفاع بالا (HAPE)
HAPE می‌تواند زمانی رخ دهد که مردم به ارتفاعات بالا سفر می‌کنند یا برای تمرین به آن جا می‌روند. علائم و نشانه‌های موارد مشابهی که با آدم حاد ریوی اتفاق می افتد، شامل موارد زیر است:
- ضعف تنفس پس از اعمال فشار، که به ضعف تنفس در حالت استراحت می‌انجامد
- سرفه کردن
- به سختی راه رفتن به سمت بالا که به مشکل در راه رفتن روی سطوح صاف می‌انجامد
- تب
- خستگی
- سرفه‌های خلطی و خون آلود
- ضربان سریع و نامنظم یا همان تپش قلب
- ناراحتی در قفسه سینه
- سردرد، که ممکن است اولین علامت باشد
زمان مراجعه به پزشک
ادم ریوی که به طور ناگهانی (ادم ریوی حاد) به وجود می‌آید، تهدید کننده حیات است. در صورت مشاهده هر یک از علائم پایین سریعاً با اورژانس تماس بگیرید:
- تنگی نفس، به ویژه اگر ناگهانی اتفاق افتد
- مشکل تنفسی یا احساس خفگی
- صدای خس خس و ناله هنگام تنفس
- سرفه‌های خلطی و خون آلود
- تنگی نفسی که همراه تعریق زیاد باشد
- رنگ آبی و خاکستری پوست
- گیجی
- کاهش قابل توجهی از فشار خون که موجب سرگیجه، سردرد، ضعف یا عرق می‌شود
- بدتر شدن ناگهانی هر یک از علائم همراه با ادم ریوی مزمن یا آب آوردن ریه در ارتفاع بالا
علل ایجاد کننده ادم ریوی
ریه‌ها حاوی کیسه‌های هوایی کم اکسیژنی هستند که آلوئول نامیده می‌شوند. با هر تنفس، این کیسه‌های هوا اکسیژن را جذب می‌کنند و دی اکسید کربن را آزاد می‌کنند. به طور معمول، تبادل گاز بدون مشکل رخ می‌دهد.
اما در شرایط خاص، آلوئول ها با مایع به جای هوا پر می‌شوند و از جذب اکسیژن به جریان خون جلوگیری می‌کنند. علل متفاوتی می‌توانند باعث جمع شدن مایع در ریه‌ها شوند، اما اغلب با قلب (ادم ریوی ناشی از قلب) ارتباط دارد. درک ارتباط بین قلب و ریه، علت ایجاد این بیماری را توضیح می‌دهد.
عملکرد قلبی چگونه است
قلب از دو حفره بالا و پایین تشکیل شده است. حفره‌های بالایی (دهلیز راست و چپ) خون دریافت می‌کنند و آن را به حفره‌های پایین‌تر می‌فرستند. حفره‌های پایینی (بطن راست و چپ عضلانی) خون را از دهلیز می‌گیرند. دریچه‌های قلب (هدایت کننده جریان خون) دروازه‌های موجود در دهانه این حفره‌ها هستند.
به طور معمول، خون فاقد اکسیژن از سراسر بدن به داخل دهلیز راست وارد می‌شود و به سمت بطن راست می‌رود، جایی که از طریق رگ‌های خونی بزرگ (رگ‌های ریوی) به ریه‌ها منتقل می‌شوند. در آنجا، خون دی اکسید کربن را آزاد می‌کند و اکسیژن را جذب می‌کند.
خون غنی از اکسیژن سپس از طریق رگ‌های ریوی به داخل دهلیز سمت چپ باز می‌گردد. از طریق دریچه میترال به بطن چپ جریان می‌یابد و در نهایت قلب را از طریق سرخرگ بزرگی به نام آئورت ترک می‌کند.
دریچه آئورت در ابتدای آئورت، خون را به آئورت منتقل داده و سپس از آئورت، خون به بقیه بدن می‌رود. مجموع این فعالیت‌ها عملکرد قلب را تشکیل می‌دهند.
ادم ریوی مرتبط با قلب (cardiogenic)
ادم ریوی Cardiogenic یک نوع از آدم ریه ناشی از افزایش فشار در قلب است.
این وضعیت معمولاً زمانی اتفاق می افتد که بطن چپ بیمار یا از کار افتاده شود و به اندازه کافی خون از ریه‌ها دریافت نمی‌کند (نارسایی احتقانی قلب)، در نتیجه قلب خون کافی پمپ نمی‌کند. در نتیجه فشار در داخل دهلیز سمت چپ و سپس در رگ‌ها و مویرگ‌های درون ریه‌ها افزایش می‌یابد و باعث می‌شود که سیال از طریق دیواره‌های مویرگی به داخل کیسه‌های هوا وارد شود.
شرایط پزشکی که می‌تواند بطن چپ را ضعیف کند و در نهایت از بین ببرد عبارتند از:
بیماری عروق کرونر
با گذشت زمان، شریان‌هایی که خون را به عضله قلب می‌رسانند، می‌توانند از رسوبات چربی (پلاک‌ها) انباشته شده و تنگ شوند. زمانی که یک لخته خون در یکی از این رگ‌های تنگ شده ایجاد شود، با مسدود کردن جریان خون و آسیب رساندن به بخشی از قلب، باعث حمله قلبی می‌شود. نتیجه این است که عضله قلب آسیب دیده، دیگر نمی‌تواند پمپاژ طولانی‌تر را به خوبی انجام دهد.
گاهی اوقات لخته شدن تنها علت این مشکل نیست. در عوض، تنگ شدن تدریجی عروق کرونر می‌تواند منجر به ضعف عضله بطن چپ شود. اگر چه بقیه بخش‌های قلب تلاش می‌کنند که این ضعف را جبران کنند، اما به طور مؤثر قادر به انجام آن نیستند. بنابراین قلب به علت حجم کار اضافی، تضعیف می‌شود.
هنگامی که فعالیت پمپاژ قلب تضعیف می‌شود، خون به تدریج وارد ریه شده و مایع درون خون قرار می‌گیرد و از طریق دیواره‌های مویرگی به داخل کیسه‌های هوایی وارد می‌شود. این نارسایی احتقانی قلب است.
کاردیومیوپاتی
هنگامی که عضله قلب آسیب دیده است، این بیماری به نام cardiomyopathy نامیده می‌شود. از آنجایی که کاردیومیوپاتی بر عملکرد بطن (پمپ اصلی قلب) تأثیر می‌گذارد، قلب ممکن است قادر به پاسخگویی به شرایطی که نیاز به کار سخت‌تر است، نباشد.
شرایطی که قلب باید سخت‌تر کار کند از قبیل:
- افزایش فشار خون
- ضربان قلب سریعتر با فشار
- مصرف بیش از حد نمک در رژیم غذایی که موجب احتباس آب یا عفونت می‌شود.
- هنگامی که بطن چپ نمی‌تواند با شرایط مطالبه شده هماهنگ شود، مایع به درون ریه‌ها باز می‌گردد.
مشکلات دریچه قلب
در بیماری دریچه میترال یا بیماری دریچه آئورت، دریچه‌هایی که جریان خون را در سمت چپ قلب تنظیم می‌کنند. ممکن است دریچه‌ها به خوبی باز نشوند (تنگی دریچه‌ها) یا، به طور کامل بسته نشوند، در نتیجه جریان خون به درون حفره‌ها باز می‌گردد (نارسایی و برگشت خون).
هنگامی که دریچه‌ها تنگ می‌شوند، خون نمی‌تواند آزادانه در قلب جریان یابد و فشار در بطن چپ باعث ایجاد کار سخت و سخت‌تر با هر انقباض می‌شود. بطن چپ نیز اجازه می‌دهد تا جریان خون بیشتری داشته باشد، اما این باعث می‌شود عمل پمپاژ بطن چپ، کمتر کارآمد باشد.
فشار افزایش یافته در بطن چپ به دهلیز سمت چپ هم گسترش می‌یابد و سپس به رگ‌های ریه منتقل شده و مایع در ریه‌ها تجمع پیدا می‌کند. از طرف دیگر، اگر دریچه میترال نشتی داشته باشد، با هر انقباض قلب بخشی از خون به ریه‌ها باز می‌گردد. اگر نشتی ناگهانی ایجاد شود، ممکن است آدم ناگهانی و شدید ریوی هم ایجاد شود.
سایر شرایطی که ممکن است منجر به ادم ریوی کاردیوژنیک شود مانند:
فشار خون بالا به علت تنگی شریان کلیه (تنگی عروق کرونر)
افزایش سیال به علت بیماری کلیوی و مشکلات قلبی
ادم ریوی غیر مرتبط با قلب (غیر قلبی)
ادم ریوی که ناشی از افزایش فشار در قلب نیست، ادم ریوی غیر قلبی است.
در این شرایط، مایعات ممکن است از مویرگ‌ها به کیسه‌های هوایی ریه‌ها نشت کنند؛ زیرا مویرگ‌ها خودشان نفوذپذیرتر یا نشتی‌تر می‌شوند، حتی بدون ایجاد فشار برگشتی از قلب.
برخی از عوامل که می‌توانند ادم ریوی غیرقلبی ایجاد کنند عبارتند از:
- سندرم پریشانی و تنفسی حاد (ARDS)
- این اختلال جدی زمانی رخ می‌دهد که ریه‌ها به طور ناگهانی با سلول‌های سفید خون و مایع پر می‌شوند. بسیاری از شرایط می‌توانند باعث ARDS شوند، از جمله:
- آسیب‌های شدید (تروما)
- عفونت سیستمیک (سپسیس)
- پنومونی
- خونریزی شدید
- ارتفاعات بالا
- کوهنوردان کوهستانی و افرادی که به مکان‌های ارتفاع بالا می‌روند خطر ابتلا به ادم ریوی بالا (HAPE) در آنان افزایش می‌یابد.
اگر چه علت دقیق به طور کامل مشخص نشده، اما به نظر می‌رسد HAPE به عنوان نتیجه‌ی افزایش فشار ناشی از سفتی مویرگ‌های ریه ایجاد می‌شود. بدون مراقبت مناسب، HAPE می‌تواند کشنده باشد، اما این خطر می‌تواند به حداقل برسد.
شرایط سیستم عصبی
یک نوع ادم ریوی به نام ادم ریوی نوروژنیک می‌تواند بعد از برخی از شرایط مرتبط با عصب مانند پس از آسیب سر یا تشنج یا بعد از عمل جراحی مغز رخ دهد.
واکنش نامطلوب دارو
بسیاری از داروها (از جمله مواد مخدر هروئین و کوکائین یا آسپرین) می‌توانند ادم ریوی را به وجود آورند.
ادم ریوی فشار منفی
ادم ریوی ممکن است پس از انسداد در فضای باز فوقانی ایجاد شود، علیرغم انسداد، از فشارهای شدید در ریه‌ها، فشار منفی ایجاد می‌کند.
آمبولی ریه
آمبولی ریه، وضعیتی که هنگام لخته شدن خون در رگ‌های خونی در پاها و رفتن به ریه‌ها ایجاد می‌شود، می‌تواند منجر به ادم ریوی شود.
عفونت‌های ویروسی
ادم ریوی ناشی از عفونت‌های ویروسی مانند ویروس هانتاویروس و دنگی است.
عوارض جانبی ناشی از ادم ریوی
اگر آدم ریه درمان نشود، می‌تواند فشار خون را در رگ‌های ریه افزایش دهد ( فشار خون ریوی) و در نهایت بطن راست قلب را ضعیف کند. دیواره عضله بطن راست بسیار نازک‌تر از سمت چپ قلب است. زیرا تحت فشار کمتری برای پمپ کردن خون در ریه‌ها است.
افزایش فشار در دهلیز راست باعث موارد زیر می‌شود:
- تورم اندام‌های پایینی و شکمی
- ایجاد مایع در غشای ریه‌ها (پلورال افیوژن)
- احتقان و تورم کبد
- ادم ریوی حاد بدون درمان، می‌تواند کشنده باشد. در برخی موارد، حتی بعد از درمان هم می‌تواند مرگبار باشد.
جلوگیری از تجمع آب در ریه‌ها
جلوگیری از شرایطی که باعث ایجاد ادم ریوی می‌شود، می‌تواند باعث کاهش خطر ناشی از این بیماری شود.
همچنین بخوانید:
برفک دهان چیست؟ + نشانه ها و درمان
عوارض جدی و خطرناک مصرف زیاد نمک
جلوگیری از بیماری قلبی عروقی
بیماری قلبی عروقی عامل اصلی ادم ریوی است. شما می‌توانید با پیروی از این توصیه‌ها ریسک بسیاری از ناراحتی‌های قلبی را کاهش دهید:
- کنترل فشار خون
- کاهش کلسترول خون و کنترل آن
- تغییر سبک زندگی
- عدم استعمال سیگار
- داشتن رژیم غذایی سالم برای سلامت قلب
- محدود کردن مصرف نمک
- انجام ورزش منظم
- حفظ وزن سالم
- مدیریت استرس
جلوگیری از ادم ریوی در ارتفاع بالا (HAPE)
توصیه‌های کارشناسان را در این زمینه رعایت کنید.
بعضی از کوهنوردان داروهای تجویزی مانند استازولامید یا نایفیدیپین (پروکاردیا) را برای جلوگیری از علائم و نشانه‌های HAPE مصرف می‌کنند.
برای جلوگیری از HAPE، شروع به مصرف دارو حداقل یک روز قبل از پرواز و صعود کنید. تا حدود پنج روز پس از رسیدن به مقصد، دارو را ادامه دهید.
ممنبع: echocardiography
عالی