آیا میدانید که موفق‌ترین عامل بیماری‌زا در تاریخ بشر چیست؟ نوعی باکتری که به نام هلیکوباکتر پیلوری شناخته میشود (H.pylori) و از حدود دو هزار سال پیش تا کنون در کنار ما حضور دارد. و واقعا عجیب نیست شخصی این باکتری را برای کل عمر در درون بدنش داشته باشد و حتی از وجود آن خبر نداشته باشد.
هلیکوباکتر پیلوری می تواند طیف وسیعی از مشکلات، از گاستریت مزمن، بیماری زخم معده، کم خونی ناشی از کمبود آهن و سرطان معده تا بیماریهای کبد، سیستم قلبی وعروقی، پوست و بسیاری از سیستم‌های دیگر بدن را ایجاد کند. اگر از این عفونت رنج می‌برید، یک برنامه درمان طبیعی هلیکوباکتر می‌تواند یک راه‌حل مطمئن باشد. عفونت هلیکوباکتر پیلوری به شدت با بیماری قلبی عروقی، روده‌ای، آسم، بیماری پارکینسون، میگرن و فیبرومیالژیا ارتباط دارد.
با توجه به آمار CDC، حدود ۶۶ درصد مردم دنیا با هلیکوباکتر پیلوری یا بطور مختصر اچ. پیلوری آلوده شده‌اند. در کشورهای در حال توسعه، این تعداد حتی بیشتر است، حدود ۸۰ درصد بزرگسالان و ۱۰ درصد کودکان مستعد داشتن عفونت اچ. پیلوری هستند. اگر شما این عفونت را دارید، احتمالا هیچ نشانه‌ای از ابتلا به هلیکوباکتر ندارید اما حضور این باکتری در بدن شما می‌تواند خطر ابتلا به سرطان گوارشی را تا ۶ برابر بالاتر ببرد. علاوه بر این هلیکوباکتر اغلب ریشه مشکلات اساسی دستگاه گوارش همچون زخم معده و گاستریت است. بنابراین هلیکوباکتر نه تنها باعث زخم معده میشود، بلکه می‌تواند باعث زخم مری یا روده کوچک باشد.
شما احتمالا تعجب می‌کنید که چطور هلیکوباکتر را دریافت می‌کنید که باعث شده این عفونت اینقدر شایع باشد؟ متاسفانه این باکتری به سادگی با استفاده مشترک نوشیدنی ها یا ظروف غذا با کسی که اخیرا مبتلا به عفونت هلیکوباکتر شده‌اند، منتقل میشود. درمانهای متعارفی برای این عفونت وجود دارد اما آنها بدون عوارض جانبی منفی نیستند. به عنوان مثال، آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باکتریها بد را که موجب عفونت هلیکوباکتر میشوند را از بین ببرند، یا شاید هم از بین نبرند اما در عین حال باکتریهای خوب را هم از بین می‌برند. خوشبختانه، راه‌های طبیعی برای درمان و به همان سان راه‌های پیشگیری برای عفونت هلیکوباکتر وجود دارد.
هلیکوباکتر پیلوری چیست
بنابراین هلیکوباکتر پیلوری چیست؟ هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori)، یک باکتری مارپیچی است. این باکتری باعث التهاب مزمن و عفونت در معده و زخم دوازدهه میشود (اولین بخش روده کوچک بلافاصله پس از معده). این نوع باکتری اغلب به نام باکتری "زخم معده" مشهور است، بدلیل اینکه یک سیتوتوکسین (سیتوتوکسین واکوئل‌زا) تولید می‌کند که می‌تواند زخم را در جایی در سیستم گوارشی ایجاد کند. سیتوتوکسین نوعی سم پروتئینی قوی است که بر روی سیتوپلاسم سلولها اثر می‌گذارد.
اچ. پیلوری دقیقا در چه مناطقی از بدن یافت میشود؟ باکتریهای هلیکوباکتر پیلوری به طور معمول خانه خود را در لایه مخاطی قرار می‌دهد که بافتهای روی معده و روده کوچک را پوشانده و محافظت می‌کند. وقتی این باکتری به طور موفقی لایه داخلی معده را ملتهب می‌کند، یک زخم شکل می‌گیرد. گفته شده که پایلوری عامل بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلا به زخم دوازدهه است و بالای ۸۰ درصد زخم معده.
آیا پایلوری مسری است؟ بله. آلودگی با هلیکوباکتر به نظر کارشناسان، ظاهرا مسری است. هنوز هم دقیقا مشخص نیست که نحوه دقیق انتقال آن از فردی به فردی دیگر چگونه است. از آنجایی که هلیکوباکتر در خانواده‌ها پخش میشود و همچنین به نظر می‌رسد در وضعیت زندگی در مکانهای شلوغ و شرایط آلوده، شایع‌تر است، همه موارد به این ختم میشود که این باکتری ماهیت مسری دارد.
علائم و نشانه‌‌ها
همانطور که گفتیم، اکثر افراد مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری حتی نشانه‌ای از آن ندارند و علائم آنها صفر است.
در سایر موارد، عفونت در علائم گاه به گاه هلیکوباکتر پیلوری دیده میشود مانند :
- نفخ
- آروغ زدن
- حالت تهوع
- احساس ناراحتی در شکم
- استفراغ
موارد جدی‌تر عفونت پایلوری موارد زیر را شامل میشوند :
- درد شکم
- خستگی
- سوزش سردل
- تهوع و استفراغ که می‌تواند خون هم همراه استفراغ باشد
- مدفوع تیره یا قیری رنگ
- اسهال
- بوی بد دهان
- کم خونی
- کاهش یا از دست دادن اشتها
- زخم‌های گوارشی
عوامل ایجاد کننده
علل ایجاد کننده عفونت هلیکوباکتر پیلوری زیاد نیستند. به طور عمده یک شخص می‌تواند از انتقال فرد به فرد به وسیله تماس مستقیم با بزاق یا مدفوع یک فرد آلوده دریافت کند. بنابراین، بوسیدن و ظروف مشترک دو راه اصلی انتقال باکتری هستند. شما همچنین ممکن است پایلوری از طریق مصرف آب آلوده یا غذا دریافت کنید.
کودکی در واقع زمانی است که شما در معرض خطر ابتلا به هلیکوباکتر پایلوری هستید. به ویژه در شرایطی مانند :
- زندگی با کسی، مانند پدر و مادر که قبلا دارای هلیکوباکتر پیلوری است.
- وضعیت زندگی شلوغ با حضور اشخاص زیاد
- کمبود آب پاک و قابل اعتماد
- خانه شما در یک کشور در حال توسعه باشد که غیر بهداشتی و شلوغ باشد که در این صورت بیشتر شایع است
درمان متعارف دارویی
برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری، پزشک باید یک تست تنفسی، آزمایش خون یا مدفوع را انجام دهد.
درمان هلیکوباکتر پیلوری شامل چندین دارو با حضور حداقل دو نوع آنتی‌بیوتیک برای موفقیت در کشتن باکتری است. داروی دیگر همیشه جزو داروهای کاهش دهنده‌های اسید هستند. چرا چند نوع آنتی بیوتیک استفاده میشود؟ منطق عقلی می‌گوید یک آنتی بیوتیک به تنهایی ممکن است که باکتری را از بین نبرد، بنابراین آنها معمولا از حداقل دو نوع در یک زمان استفاده می‌کنند.
درمان معمول هلیکوباکتر پایلوری نیز معمولا شامل داروهای کاهش دهنده اسید مانند اسومپرازول، لانزوپرازول، امپرازول یا پنتوپرازول است، به خصوص اگر بیمار علائم زخم یا سوزش معده داشته باشد، بیسموت زیرالسیسیلات معمولا توصیه میشود. علاوه بر این، پزشک ممکن است داروهای هیستامین را قطع کند تا اسید معده کاهش یابد.
بنابراین صحبت از امکان مصرف ۱۴ دارو یا بیشتر برای هر روز به مدت چند هفته است. حدود یک یا دو هفته پس از اتمام رژیم درمانی، پزشک شما احتمالا دوباره از شما تست خواهد گرفت تا ببیند آیا درمان نابودی هلیکوباکتر موفق بوده است یا نه.
گاهی اوقات هنوز باکتریها وجود دارند و بیماران باید دو هفته دیگر داروها را مصرف کنند. تخمین زده شده است که حدود ۲۰ درصد بیماران عفونت مجدد با این باکتری را تجربه خواهند کرد.
درمانهای طبیعی هلیکوباکتر پیلوری
اگر شما به درمان معمول پزشکی علاقه مند نیستید، شما چند گزینه برای درمان بصورت طبیعی دارید. در کل واقعا مهم است که درمانهای طبیعی این باکتری را پیدا کنیم، چون مقاومت آنتی بیوتیکی پایلوری رو به افزایش است و به نظر نمی‌رسد که به زودی کاهش یابد.
اینها بعضی از بهترین درمانهای علمی هستند که به طور طبیعی با این عفونت باکتریایی مبارزه می‌کنند :
۱.پروبیوتیک‌ها
از آنجایی که هلیکوباکتر یک باکتری ناخواسته در روده است، به این معنی است که پروبیوتیک‌ها (باکتریهای خوب روده) می‌توانند به طور طبیعی با این نوع عفونت مبارزه کنند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ در مجله التهاب و آلرژی با استفاده از گروه شاهد و دارونما، اثرات پروبیوتیک‌ها روی مردمی که آزمایش هلیکوباکتر پیلوری آنها مثبت بود انجام شد. آنها دریافتند که با ادامه درمان با ۸ میلیگرم مکمل پروبیوتیک، ۱۳ نفر از ۴۰ بیمار ریشه کنی کامل هلیکوباکتر را تجربه کردند.
یکی دیگر از مطالعات اخیر در سال ۲۰۱۷، نقطه عطفی را در این موضوع نشان می‌دهد : آنتی بیوتیک‌های رایج برای از بین بردن پایلوری (از جمله آموکسی سیلین، کلاریترومایسین و مترونیدازول) اغلب در از بین بردن هلیکوباکتر پایلوری ناموفق بوده‌اند و این به دلیل مقاومت آنتی بیوتیکی است که در حال حاضر به دلیل استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک‌ها در حال گسترش است.
بنابراین گاهی اوقات کسانی که از آنتی بیوتیک برای هلیکوباکتر استفاده می‌کنند، نه تنها این باکتری را از بین نمی‌برند، بلکه همه باکتریهای خوب را که تقویت کننده سلامت بدن هستند را از بین می‌برند. این تحقیق جدید نتیجه گرفته است که اگر مردم آنتی بیوتیک را برای ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری استفاده کنند و همزمان پروبیوتیک مصرف کنند، احتمال ریشه کنی باکتری بیشتر است و اثرات منفی آن نیز کمتر است.
Lactobacillus casei, Lactobacillus fermentum, Lactobacillus brevis سه باکتری ویژه پروبیوتیک هستند که در تحقیقات علمی برای توانایی آنها برای مبارزه با باکتریهای هلیکوباکتر پایلوری بیشتر توجه شده است، همچنین باکتری Saccharomycis boulardii و گونه bifidobacterium نیز در درمان هلیکوباکتر موثر هستند.
۲. ان_ استیل سیستئین
(NAC) یک آنتی اکسیدان طبیعی و مخاطی است که بیوفیلم هلیکوباکتر پیلوری را از بین می‌برد. بیوفیلم یا زیست لایه که تجمع باکتریها یا میکروارگانیسم‌ها بصورت یک لایه سطحی است که یک نوع ماده پلیمری، این موجودات را به هم متصل می‌کند.این همان ترفندی است که به این باکتری برای زنده ماندن در معده و مقامت در برابر درمان با آنتی بیوتیک کمک می‌کند. همانند پروبیوتیک‌ها، مکمل NAC برای کمک به درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری و غلبه بر درمان آنتی‌بیوتیکی موثر نشان داده شده است. توصیه معمول دوز ۶۰۰ میلیگرم، سه بار در روز بین وعده‌های غذایی است.
۳. ویتامین‌ها و مکملهای غذایی
ویتامین C، ویتامین E و سلنیوم پس از درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان معده و مری میشوند. این ترکیب مواد مغذی آنتی اکسیدانی در یک تحقیق کنترل شده با استفاده از گروه شاهد دارونما با حضور هزاران نفر از افراد دارای هلیکوباکتر پیلوری انجام شد.
بیماران ویتامین C (250 میلیگرم)، ویتامین E (100واحد بین المللی بصورت آلفا توکافرول) و سلنیوم را از مخمر (۵/۳۷ میلیگرم) یا دارونما دریافت کردند ؛ دو بار در روز برای ۷ سال و نیم پس از درمان اصلی عفونت هلیکوباکتر پیلوری که با داروهای استاندارد (آموکسی سیلین و امپرازول) درمان شد. محققان پس از ۷ سال، بیماران را پیگیری کردند.
مکمل آنتی اکسیدانی در دراز مدت با کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان معده و مری به طور قابل توجهی ارتباط دارد.
یک مکمل مولتی ویتامین ومعدنی با کیفیت بالا و قوی می‌بایست ویتامین C، ویتامین E و سلنیوم را در مقادیر نزدیک به آنهایی که در تحقیق بالا استفاده شده را تامین کند، اگر چه شما ممکن است نیازمند ویتامین C بیتشر برای رسیدن به دوز کامل روزانه ۵۰۰ میلیگرم هستید.
۴. سیاه دانه (Nigella sativa)
سیاه دانه واجد بسیاری از مزایای اثبات شده از جمله مبارزه با عفونت‌های هلیکوباکتر پیلوری است. تحقیقات از سال ۲۰۱۰ نشان داد که در بیماران مبتلا به باکتری هلیکوباکتر، مصرف روزانه ۲ گرم پودر سیاه دانه همراه با امپرازول (کاهش دهنده اسید) در درمان هلیکوباکتر موثرتر از درمان معمول سه گانه کاهش دهنده اسید و دو آنتی بیوتیک متفاوت است. دوزهای سیاه دانه در یک یا سه گرم در روز تاثیر کمتری داشتند. این مطالعه نتیجه می‌گیرد که سیاه دانه دارای فعالیت ضد پیلوری مفید به لحاظ پزشکی است، در مقایسه با درمان سه گانه. سیاه دانه همچنین کاهش دهنده اسید است و توانایی محافظت گوارشی را دارد.
۵. جوانههای بروکلی
جوانههای بروکلی، بروکلی‌های کوچکی هستند که فقط چند روز از رشد آنها گذشته است. آنها حاوی مقادیر بسیار زیاد یک ماده شیمیایی حاوی گوگرد به نام سولفورافان هستند. سولفورافان بخاطر مزایای آنتی اکسیدان و سم زدایی شناخته شده است. جوانههای بروکلی برای ساخت روغن دانه بروکلی برای استفاده موضعی و همچنین مکملهای مخصوص برای استفاده داخلی استفاده میشود. تحقیقات منتشر شده در مجله بیماریهای گوارشی و علوم نشان داده است که ۷۸ درصد اشخاصی که جوانه بروکلی مصرف کردند (۱۴، ۲۸ یا ۵۶ گرم) دو بار در هر روز برای یک هفته، تست هلیکوباکتر پیلوری آنها در انتهای روز هفتم منفی بود و در شش نفر از افراد در روز سی و پنجم تحقیق جواب آزمایش آنها منفی بود.
اخیرا در تحقیقی در سال ۲۰۱۷ منتشر شده در مجله طراحی داروسازی جاری، نشان می‌دهد که سولوفورافان در بروکلی نه تنها می‌تواند علیه هلیکوباکتر پیلوری و گاستریتی که ایجاد می‌کند، مبارزه کند، بلکه می‌تواند به حفاظت در برابر آسیب‌های دستگاه گوارش که معمولا توسط NSAID های خطرناک (داروهای ضدالتهاب) ایجاد میشود، کمک کند.
۶. چای سبز
چای سبز چه سرد چه گرم، فقط یک نوشیدنی محبوب نیست. چای سبز همچنین مهار کننده رشد باکتریهای هلیکوباکتر پیلوری است. مطالعات آزمایشگاهی نشان دهنده اثرات پیشرفت عمیق چای سبز در برابر هلیکوباکتر است و مهم‌تر از آن نشان می‌دهد که مصرف چای سبز از التهاب مخاط گوارشی در صورت قرار گرفتن در معرض آلودگی هلیکوباکتر جلوگیری می‌کند. این تحقیق نتیجه می‌گیرد که چای سبز ماده طبیعی است که می‌تواند برای جلوگیری و درمان بیماری که بوسیله هلیکوباکتر بوجود آمده استفاده کرد.
تحقیقات دیگر آشکار می‌کند که کاتچین‌ها، بویژه اپی گالوکاتچین گالات‌ها در چای سبز، زمانی که در حال مبارزه با باکتریهای هلیکوباکتر پیلوری هستند دارای قدرت ضد باکتری قوی هستند، چای سبز یک منبع عالی کاتچین‌ها است. کاتچین‌ها همچنین با اثرات آنتی اکسیدانی، ضدویروسی، ضد تشکیل پلاک و اثرات ضد سرطانی مرتبط هستند.
۷. سیر
سیر طبیعی ضد التهاب است و حتی خواص آنتی بیوتیکی طبیعی دارد. مصرف سیر پخته شده و خام ممکن است برای از بین بردن باکتریهای هلیکوباکتر کمک کند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشان داد که افرادی که هلیکوباکتر پیلوری داشتند، روزانه دو حبه سیر متوسط (حدود ۳ گرم) را با ناهار و شام مصرف کردند، کاهش چشمگیری در تعداد باکتریهای هلیکوباکتر داشتند. این نشان می‌دهد که سیر اثرات ضد باکتریایی ویژه علیه هلیکوباکتر پیلوری دارد.
۸. بره موم
بره موم یا پروپولیس یک ترکیب رزینی جمع آوری شده توسط زنبور عسل از تعدادی از منابع گیاهی است که برای نگهداشتن ساختار ظاهری موم استفاده میشود. دانشمندان با توجه به ترکیب شیمیایی بره موم دریافتند که آن واقعا حاوی ۳۰۰ ترکیب طبیعی است. این ترکیبات شامل آمینواسیدها، کومارین‌ها، فنل آلدئیدها، کوئینین‌های سئوترپین و استروئیدها است. چند تحقیق نشان داد که عصاره پروپولیس که به عنوان مکمل در دسترس است، قادر به مهار رشد باکتریهای هلیکوباکتر پیلوری است که به لطف میزان بالای ترکیبات فنلی آن است.
رژیم غذایی مبتلایان به هلیکوباکتر پیلوری
- مواد غذایی غنی از پروبیوتیک مانند کفیر
- ماهی‌های غنی از اسیدهای چرب امگا ۳
- دانه‌های کتان و چیا که حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند
- عسل خام
- توت‌ها به ویژه تمشک، توت فرنگی
- کلم‌ها به ویژه کلم بروکلی و جوانههای بروکلی
- کوئرستین که در سبزیهای سبز رنگ موجود است
این مواد را مصرف نکنید یا مصرف آنها را کاهش دهید تا از هلیکوباکتر پیلوری و علائم آن جلوگیری کنید :
- کافئین
- نوشیدنی‌های گازدار
- ترشی‌ها و شورها
- غذاهای پرادویه
- غلات کم فیبر
۹.گیاهان دارویی
- Agrimonia eupatoria
- Hydrastis canadensis (ختمی ذهبی)
- Filipendula ulmaria (اسپیره یا عروس چمن زار)
- Salvia officinalis (مریم گلی)
- عصاره شیرین بیان
- جن سینگ قرمز
۱۰. یک درمان دارویی مبتنی بر مکملهای طبیعی
- پروبیوتیک : همچون Primadophilos optima به روش طبیعی حاوی ۳۵ میلیارد CFU در هر کپسول. ۱ کپسول را دو بار در روز به مدت یک ماه مصرف کنید، سپس ۱ کپسول در روز برای ۲ ماه دیگر
- N-acetylcysteine (NAC) بصورت مصرف ۶۰۰ میلیگرم سه بار در روز بین وعده‌های غذایی به مدت سه ماه
- عصاره شیرین بیان : مانند DGL با استفاده از درمان آنزیمی. ۲ قرص (۷۶۰ میلیگرم) به مدت سه ماه، ۲۰ دقیقه قبل از هر غذا
- عصاره سیر : مانند عصاره سیر کیولیک. ۱ قرص (۶۰۰ میلیگرم)، دو بار در روز همراه با وعده‌های غذایی به مدت ۳ ماه
کاهش استرس
اگر شما هلیکوباکتر پیلوری دارید، استرس علائم را بدتر می‌کند. علاوه بر این، افراد مضطرب و با استرس شدید، به دلیل عملکرد پایین سیستم ایمنی، عفونت‌های هلیکوباکتر بیشتر و التهاب معده را نشان داده‌اند. شیوه‌های از بین برنده اضطراب را وارد زندگی‌تان کنید، از جمله : تنفس عمیق، یوگا، تای چی، طب سوزنی و مدیتیشن.
پیشگیری از هلیکوباکتر پیلوری
اینها بعضی از راه‌های اصلی جلوگیری از هلیکوباکتر پیلوری هستند :
آب آشامیدنی سالم : برای کسی که در یک کشور توسعه یافته زندگی می‌کند، ممکن است خیلی ساده یا احمقانه به نظر برسد، که خوشبختانه ما در دوران سختی نیستیم که پیدا کردن آب تمیز سخت باشد، اما این برای هر کسی چه پیر چه جوان مهم است که آب را از یک منبع تمیز و مطمئن بنوشد. نوشیدن آب آلوده، یکی از راه‌های اصلی است که شما می‌توانید با هلیکوباکتر پیلوری تماس پیدا کنید، حتی اگر در یک کشور توسعه یافته زندگی می‌کنید، این موضوع را به هنگام سفر به یاد داشته باشید.
رعایت بهداشت : همیشه دست‌هایتان را قبل از غذا خوردن بشویید و بخصوص بعد از رفتن به دستشویی. من همچنین بسیار سفارش می‌کنم که ظروف، لیوان‌ها و غیره را با غریبه‌ها، دوستان یا حتی اعضای خانواده به صورت مشترک استفاده نکنید چون ارتباط مستقیم با بزاق آلوده یکی از راه‌های ایجاد عفونت هلیوباکتر است.
غذایی که بصورت مناسب آماده شده، بخورید : بدلیل اینکه غذا نیز می‌تواند با باکتری هلیوباکتر پیلوری آلوده شود، مطمئن شوید غذاهایی که می‌خورید به صورت کاملا ایمن در شرایطی بهداشتی و تمیز تهیه شده باشند.
موارد احتیاط
اگر فکر می‌کنید که ممکن است عفونت هلیکوباکتر پیلوری داشته باشید، قطعا ارزش تست باکتری را به زودی در خواهید یافت.
اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، قطعا باید به اورژانس مراجعه کنید :
- مشکل بلع
- درد مداوم یا شدید شکم
- استفراغ خونین یا سیاه
- استفراغ که شبیه پودر قهوه است
- مدفوع سیاه قیری یا خونریزی
- درد مداوم یا سوزش در ناحیه زیر دندان که پس از غذا خوردن، نوشیدن شیر یا مصرف آنتی اسیدها بهبود می‌یابد
اگر علائم یا نشانه‌های یک عفونت هلیکوباکتر پیلوری را ندارید، اما آزمایش مثبت است، بحث برانگیز است که آیا درمان ایده خوبی است یا نه.
اگر در حال حاضر هر نوع دارویی را مصرف می‌کنید یا مشکلی در سلامتی دارید، قبل از هر مکمل جدید یا غذا با پزشکتان مشورت کنید
نتایج نهایی
هلیکوباکتر پیلوری موضوع مهمی در زمینه سلامتی است، چون در سراسر جهان شایع است. بسیاری از مردم حتی نمی‌دانند که باکتریهای هلیکوباکتر پیلوری در بدن آنها وجود دارد، چرا که آنها نشانه‌های منفی بیماری را ندارند. در عین حال، افراد دیگری که علائم جزئی یا جدی دارند، فکر می‌کنند که به علت برخی از مشکلات بهداشتی دیگر است، در صورتی که واقعا نیازمند درمان هلیکوباکتر پیلوری هستند.
اگر علائم هلیکوباکتر پیلوری را دارید، بسیار مهم است که ابتدا یک تست انجام دهید، سپس اقدام کنید. وقتی که شما پی بردید که عفونت باکتریایی دارید یا ندارید، خیلی راحت‌تر می‌توانید طبق یک برنامه درمانی موثر که احساس می‌کنید برای شما مفیدتر است حرکت کنید.
منبع:مجله قرمز
